เรื่องเล่าจากที่ราบสูง เรื่องที่ถูกเล่าต่อๆกันมาด้วยความเชื่อ ความสวยงามของวัฒนธรรม ภาคอีสานเป็นภาคที่มีความสวยงามเรื่องของการแต่งกาย การฟ้อนรำ วัฒนธรรมที่มีจุดเด่นโดยเฉพาะ อีกหนึ่งจุดเด่นที่ถูกเล่าต่อๆกันมาก็คือ นิทานพื้นบ้านของทางภาคอีสาน มีนิทานหลายเรื่องของทางภาคอีสานที่เป็นที่รู้จักกันมาก หนึ่งเรื่องที่มักจะถูกเอามานำเสนอบ่อยๆก็คือ นิทานพื้นบ้านเรื่อง “ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่”
“..ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่ เป็นเรื่องของชายอีสานผู้หนึ่ง อาศัยอยู่กับแม่เพียงสองคน พวกเขามีอาชีพทำนา
ช่วงกลางวันที่เขาทำนาเกิดรู้สึกเหนื่อยอย่างที่สุด แล้วก็ได้เวลารับประทานอาหารกลางวันแล้วด้วย ปกติผู้เป็นแม่นั้นจะเอาข้าวปลาอาหารมาส่งตามเวลา แต่ครั้งนี้แม่กลับมาเอาข้าวมาส่งช้าเกินไป จึงเกิดอาการโมโหหิว ..เมื่อแม่ผู้ชรานำข้าวมาให้ เขาก็โมโหเมื่อเปิดดูห่อข้าวที่มีข้าวน้อยจนเกินไปจนรู้สึกว่าจะกินไม่อิ่ม ด้วยความโมโหหิวและบันดาลโทสะ จึงได้ลงมือคว้าไม่มาตีแม่ที่ชราจนล้มลง เสร็จแล้วเดินไปนั่งกินข้าวที่แม่เตรียมไว้ให้ กินจนอิ่มแต่ก็กินไม่หมด เกิดความรู้สึกสำนึกผิดที่ตีแม่ชราจนขาดใจตาย นอนกอดศพแม่ร้องไห้แทบขาดใจ แต่สายเกินไปเสียแล้ว กรรมที่ฆ่ามารดาในครั้งนี้ได้ติดตามตัวเขาไปตลอด…”
นิทานเรื่องก่องข้าวน้อยฆ่าแม่แค่เรื่องเดียว เราได้ทั้งข้อคิดดีดีเรื่องบาปกรรม เรื่องการยับยั้งชั่งใจ การฆ่ามารดาคือบาปสุด แล้วก็ได้รู้ถึงความเป็นอยู่ของชาวอีสาน เรื่องของการทำนาด้วย ว่าทำนาแต่ละครั้ง ส่วนใหญ่ก็จะมีการส่งข้าวปลาอาหาร มีการห่อข้าว วัฒนธรรมแบบติดดินธรรมดาๆ ทำนาทำเกษตรกรรมเป็นอาชีพหลัก ที่ทุกวันนี้ก็ยังเห็นกันอยู่
ทางภาคอีสานก็ยังมีนิทานพื้นบ้านมีตำนานต่างๆที่เกิดขึ้นมากมาย เป็นตำนานที่ถูกเล่าต่อกันมาอย่างสนุกสนาน นิทานพื้นบ้านบางเรื่องนั้น เป็นนิทานที่ถูกเล่าสืบต่อกันมาเรื่อยๆ รูปแบบการเล่าของนิทานพื้นบ้านภาคอีสานเป็นการเล่าแบบเข้าถึงวัฒนธรรมของอีสานเป็นอย่างมาก นิทานเรื่องเดียว สามารถเล่าถึงทุ่งนา เล่าถึงความเป็นอยู่ของชาวอีสานได้เป็นอย่างดี รวมถึงวัฒนธรรมของภาคอีสานด้วยเช่นเดียวกัน ตัวอย่างเช่น นิทานเรื่องก่องข้าวน้อยฆ่าแม่ เมื่อเจ้าก่องข้าวน้อยทำศพแม่แล้วก็ได้มีการสร้างเจดีย์หนึ่งเรียกว่า “พระธาตุก่องข้าวน้อย” เอาไว้ ที่ทุกวันนี้ก็ยังมีอยู่ การสร้างพระธาตุขึ้นมาเป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่งของทางอีสานที่ถูกสืบทอดกันมาเป็นเวลานาน การนับถือพระพุทธศาสนา การเคารพระธาตุ พระพุทธรูป ทุกวัฒนธรรมของทางภาคอีสานมีความสวยงามน่ามองเสมอมา
